Umfula e-Komati watiwa ngekutsi Incomati,lona ngumfula lose INingizimu Afrika, Swaziland kanye nase Mozambique. Budze balomfula bungu 480 wemakhilomitha, kanye nesimunyo semanti lesinganga 50,000 wetikwele temakhilomitha. Lesimunyo sikhulula emanti langanga 111 wemamitha ngelisekhendi emlonyeni waso.Leligama lelitsi Komati lisukela egameni lenkhomo lensikati lekhicita lubisi, lenkhomo kutsiwa Inkomati.

Umhlaba hlela

Lomfula usukela e-Carolina, akhuphukele nga 1500 wemamitha celeni kwase Breyten i-Ermelo, Mpumalanga. Agelete lomfula aye ngase lwandle lwemandiya i-Maputo Bay ngekucedza kuhamba emakhilomitha langanga 480.Bese kuba nalomunye umfula lokutsiwa i-Komati Gorge longetulu kwemfula we Nkomati kantsi futsi kulapho kuhlala khona tilwane letinjenge tinyoni. Emnyakeni wa 2001 libondza lelikhulu lelidamu lase Maguga lelingemamitha langu 115 kuya etulu lacedzwa e-Piggs Peak, eswatini. , 26°4′51.57″S 31°15′25.84″E / 26.0809917°S 31.2571778°E / -26.0809917; 31.2571778.

Etulu kwalomfula eceleni kwase Steynsdorp kunemhlaba wemagolide, kepha ngaphansi kwemanti kunematje emnotfo. Lomfula wehla ngase Drakensburg ngemakhilomitha langanga 48 ngentansi kwe- Barberton, kantsi futsi uphindze welele ngase gedeni lase Mpumalanga lase Swatini. Uchubeke ngekucondza angene etintsabeni tase Lebombo. Ngasenyakatfo ngema digrizi langu 32 e-Mpumalanga phindze kube nema digrizi langu 25 e-Ningizimu eceleni kwelidolobha lase Komatipoti, uhlangana kanye nemfula we-Tingwenya. Lomfula lomkhulu wetingwenya uyaphakama lesikhatsi umfula i-Elands River lose Bergendel longu 1,961 wemamitha eceleni kwemanti lasetulu e-Komati, ugeletele ngase Mpumalanga ezingeni lelisetulu, abuye ajikele ngase Nshonalanga afikelele e- Drakensberg lapho kwehlela khona. Kuwa kwase ndzaweni lephansi kunganga 600 wemamitha kanye nemakhilomitha langu 48 kantsi futsi kuwelele emkhatsini kwe Drakensberg kanye ne Lebombo, ngebudze lobunganga 161 wemakhilomitha, kantsi e-Lubombo uchubeke uwe nga 900 wemamitha.

Emuva kwelikhilomitha ngaphansi kwesijomelelo semfula  wetingwenya, lomfula watiwa ngekutsi i- Manhissa londlulela ekuhlanganeni kwemhlaba kanye nemanti, ngebudze lobunganga 190 ngemamitha intsatjana, etulu kwe Lebombo lowatiwa nge- Komatipoti, kufaka ekhatsi umfula we picturesque. I- Komatipoti lehlukanisa emave lamabili, lomfula ungaphansi kwemakhilomitha langu 100 kusukela emlonyeni emgceni locondzile, kepha esiphambanweni lomfula wenta bunwebeka ba 322 wemakhilomitha ekucaleni kwe kwenshonalanga kwehlela ngase ningizimu, kwakheka umsele kanye nemanti labuyela emuva. Futsi atfola emanti laphuma ngase nshonalanga ngalobunye bukhulu. Ngesikhatsi sesikhukhulo semanti kuba neluchumano lase nshonalanga kanye nemifula yase Liompopo. Umfula i-Komati ungena elwandle ngemakhilomitha langanga 24 enshonalanga yase Maputo. Uyalandzeleleka kusukekela emlonyeni lapho emanti angemamitha langu lasihlanu ngekushona, kuze kuyofikela enyaweni lase Lebombo. 

Umlandvo hlela

Emaputukezi etsa ematje angaphansi atsi e-Rio des Reijs, noma emanti elayisi.Libhuku la Jan van RIEbeeke liyasho kutsi wakhuluma leligama i-Rio de Reijis lesikhatsi akhuluma nemkhumbi empumalanga ayofuna ilayisi. Enzaweni yase Voortrekker, incwadzi noma libhuku la Louis Tregardt litsi lendzawo i-Manhissa, ligama lelisaphila, kepha kubelungu be British batsi kuse King George River. .

Negmnyaka wa 1725, luhambo lwema Dutch lalihholwa ngu-Francois de Kuiper lebebayohlola lomfula i- Komati phindze bahamba emakhilomitha langu 30 bavakashela i-Mpumalanga, ngaphambi kwekutsi bahlaselwe bantfu balendzawo, baphoceleka kutsi babuyele e-Delagoa Bay. 

Ngelilanga le-Nyoni mhlaka 23 emnyaken wa 1900 lesikhatsi kunemphi ye-Second Boer War, emabhunu langu 3,000 ewela edolobheni lase Komatipoti, atinikrla emaphoyiseni ema Portuguese. Elangeni la 7 November 1900, emabhange ase Komati aba yindzawo yemphi yema British kanye nemabhunu. Imphi yase Leliefontein yayekelwa ma- British, bahlushwa ngemabhunu , emabhunu lasongela kubamba e- British Artillery. Tikhali tema British tasindziswa bukhosi base Canadian Dragons labahlawulisa emabhunu, babeka tikhali lapho bangeke bafikelele khona..

Umgwaco hlela

Umgwaco losuka e-Maputo aye e-Pretoria uhamba ngekucondza, ngemakhilomitha langu 72, afikele e-Komati. ulandzela umfula we libhange lase ningizimu ungenele eveni lelisetulu e- Komatipoti. Usuke lapho ushine ngase nyakatfo aye emfuleni wetingwenya, ngebudze bakhona. lomgwaco wakhiwa inkapani lokutsiwa i- Netherlands- South Africa (NZASM), wavulwa emnyakeni wa 1895.

Buka futsi hlela

Luphenyo hlela

   This article incorporates text from a publication now in the public domainChisholm, Hugh, ed. (1911). Encyclopædia Britannica (in English) (11th ed.). Cambridge University Press. public domain  This article incorporates text from a publication now in the public domainChisholm, Hugh, ed. (1911). Encyclopædia Britannica (in English) (11th ed.). Cambridge University Press. 

Buka Futsi hlela

Umgwaco hlela

Umlandvo hlela

External links hlela

References hlela

Umhlaba hlela